Vì vậy, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng cộng sản Việt Nam đã khẳng định: "Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại".

     Tư tưởng của Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền có nội dung rất phong phú, Người không chỉ quan tâm tới vấn đề giành chính quyền về tay nhân dân mà còn rất quan tâm đến vấn đề khó khăn, phức tạp hơn là xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân như thế nào. Nội dung đó được thể hiện ở những vấn đề cơ bản sau:

     Một là, giai cấp vô sản phải xây dựng chính đảng cách mạng để tổ chức lãnh đạo nhân dân tiến hành đấu tranh giành chính quyền về tay nhân dân. Theo Người, cách mạng Việt Nam không thể đi theo con đường cách mạng tư sản, mà phải theo con đường cách mạng vô sản theo kiểu Cách mạng Tháng mười Nga. Cuộc cách mạng đó đã dạy cho chúng ta rằng muốn cách mạng thành công thì phải lấy dân chúng làm gốc, phải có đảng vững bền, bền gan, phải hy sinh, phải thống nhất. Đó là điều kiện để tổ chức nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, xây dựng một xã hội tất cả vì hạnh phúc của con người.

     Hai là, xây dựng nhà nước thực sự của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn đề đặt ra là làm sao để tất cả quyền lực nhà nước thực sự thuộc về nhân dân, nhân dân thực sự là người làm chủ nhà nước và xã hội.

     Nhân dân thực hiện quyền làm chủ nhà nước và xã hội thông qua các cơ quan nhà nước do nhân dân bầu ra, hoặc trực tiếp tham gia quản lý nhà nước và xã hội, kiểm tra, giám sát hoạt động của nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức, bãi miễn những người không xứng đáng, kể cả những người làm việc trong Chính Phủ. Người xác định rõ: Ở nước ta chính quyền là của nhân dân, do nhân dân làm chủ. Nhân dân bầu ra các Hội đồng nhân dân, Ủy ban kháng chiến hành chính địa phương và Quốc hội cùng Chính phủ Trung ương. Trong các cuộc bầu cử, công dân Việt Nam từ 18 tuổi trở lên, không phân biệt gái trai, tôn giáo, mức độ tài sản, trình độ văn hóa, không phân biệt nòi giống đều có quyền tham gia. Đó là một cách hợp lý để nhân dân lao động thực hành quyền thống trị của của mình. Nhân dân là ông chủ nắm chính quyền. Nhân dân bầu ra đại biểu thay mặt mình thi  hành chính quyền ấy".

     Nhân dân thực hiện được quyền lực của mình thì phải giác ngộ để họ ý thức được quyền làm chủ của mình. Hồ Chí Minh chỉ rõ: Nhà nước ta ngày nay là của tất cả những người lao động. Vậy cần nhận thức rõ rằng hiện nay, nhân dân lao động là những người làm chủ nước ta, chứ không phải là những người làm thuê cho giai cấp bóc lột như thời cũ nữa. Chúng ta có quyền và có đủ điều kiện để tự tay mình xây dựng đời sống tự do, hạnh phúc cho mình. Đã là người chủ nhà nước thì phải chăm lo việc nước như chăm lo việc nhà... Đã là người chủ thì phải biết tự mình lo toan, gánh vác, không ỷ lại, không ngồi chờ".

     Với tư tưởng đó của Người đặt ra vấn đề phải có thiết chế mới bảo đảm cho nhân dân thực hiện quyền dân chủ của họ. Phải làm sao để nhân dân có thực quyền, khắc phục được dân chủ hình thức như ý kiến của các thế lực thù địch đang rêu rao. Hiện nay việc xây dựng nhà nước pháp quyền dân chủ phải được thực hiện trong thực tế pháp luật dân chủ ở cơ sở; quy định chế độ kiểm tra, giám sát, góp ý kiến; thụ hưởng (được thể hiện rõ trong Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở, có hiệu lực thi hànhtừngày 01/7/2023).

     Ba là, nhà nước pháp quyền XHCN phải là nhà nước hợp hiến, hợp pháp, thực hiện quản lý xã hội theo pháp luật và kết hợp chặt chẽ với giáo dục tư tưởng, đạo đức.Hồ Chí Minh đã sớm nhận thấy tầm quan trọng của tính hợp pháp của nhà nước, vai trò của pháp luật trong quản lý xã hội và hoạt động của nhà nước, nhất là trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Trong nhận thức và hành động, Người đã thể hiện được sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tư tưởng đức trị và pháp trị.

     Ngay từ khi chưa giành được chính quyền, trong Yêu sách của nhân dân An Nam, Người đã đấu tranh đòi Chính phủ Pháp phải thực hiện chế độ cai trị Đông Dương  bằng Hiến pháp và luật thay cho chế độ cai trị bằng sắc lệnh. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết trong "Việt Nam yêu cầu ca" khẳng định: "Bảy xin Hiếp pháp ban hành; Trăm điều phải có thần linh pháp quyền".

     Ngay sau khi giành được chính quyền, lập nên nhà nước Việt Nam dân chủ non trẻ, muôn vàn khó khăn, Người đã xác định nhiệm vụ rất quan trọng, cần phải làm ngay đó là: phải có một Hiến pháp dân chủ và Chính phủ phải tổ chức cuộc tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu để lập nên Quốc hội, lập ra Chính phủ và các cơ quan nhà nước trong đó thể hiện quyền lực tối cao của nhân dân, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp; tổ chức, hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật. Năm1946, bản hiến pháp đầu tiên của Việt Nam ra đời, tạo cơ sở pháp lý vững chắc trong hoạt động đối nội, đối ngoại, khẳng định sự ra đời hợp hiến hợp pháp của Nhà nước Việt Nam dân chủ công hòa trước cộng đồng quốc tế.

     Bốn là, nhà nước pháp quyền XHCN là nhà nước có trách nhiệm và chịu trách nhiệm trước nhân dân, bảo đảm cho công dân làm tròn nghĩa vụ đối với nhà nước và xã hội. Hồ Chí Minh luôn khẳng định: "Chế độ ta là chế độ dân chủ, tức là nhân dân là người chủ, mà Chính phủ là người đày tớ trung thành của nhân dân. Chính phủ chỉ có một mục đích là hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân". Vì thế, Hồ Chí Minh thường xuyên quan tâm, nhắc nở các cơ quan Đảng, Nhà nước phải hết sức chăm lo đến đời sống của nhân dân, lãnh đạo, tổ chức, giáo dục nhân dân lao động, sản xuất, thực hành tiết kiệm.

     Mặt khác, Hồ Chí Minh còn nhấn mạnh trách nhiệm pháp lý của nhà nước, cán bộ công chức nhà nước nếu không làm tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình.Người chỉ rõ: "Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân rét là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân ốm là Đảng và Chính phủ có lỗi". Đó mới là nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân, vì nhân dân.

     Năm là, nhà nước pháp quyền phải là nhà nước trong sạch, ngăn chặn, loại trừ được quan liêu, tham nhũng, lãng phí và các biểu hiện tiêu cực trong bộ máy nhà nước.Về vấn đề này, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn trăn trở, vì Người đã thấy rõ những căn bệnh này đe dọa sinh mệnh của Đảng, của nhà nước. Chúng là giặc nội xâm, là kẻ thù của chủ nghĩa xã hội. Theo Người, chúng ta phải hiểu chúng ta là công bộc của dân, nghĩa là để gánh vác việc chung cho dân, chứ không phải để đè đầu dân... việc gì có lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì có hại cho dân ta phải hết sức tránh. Điều đó cho thấy, vấn đề đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực được Hồ Chí Minh quan tâm rất nhiều. Vấn đề đặt ra cho chúng ta phải nhận thức đúng tầm quan trọng của vấn nạn này; cần kiên quyết, kiên trì đấu tranh với tham nhũng tiêu cực, xây dựng thiết chế ngăn chặn từ gốc, có hệ thống biện pháp đồngbộ, đủ mạnh và dựa vào nhân dân để thực hiện.

     Sáu là, nhà nước pháp quyền là nhà nước phải xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đáp ứng yêu cầu. Đây là vấn đề Người đã đặc biệt quan tâm. Theo Người: Cán bộ là cái gốc của mọi công việc; muôn việc thành công hay thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém. Trong xây dựng đội ngũ cán bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tập trung vào công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức và xác định: "Huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng" phải làm đầu tiên, thường xuyên, lâu dài, có tầm nhìn chiến lược. Đó là nhiệm vụ then chốt của Đảng, của sự nghiệp cách mạng.

     Đồng thời, Người còn quan tâm đến công tác lựa chọn, đánh giá, sử dụng và chính sách đối với cán bộ, công chức. Người chỉ rõ: phải biết rõ cán bộ, phải cất nhắc cán bộ cho đúng, phải khéo dùng cán bộ, phải phân phối cán bộ cho đúng, phải giúp cán bộ cho đúng, phải giữ gìn cán bộ. Theo Người, để xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ năng lực, phẩm chất đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổng kết năm cách đối xử đúng đắn với đội ngũ cán bộ là: 1, Chỉ đạo - thả cho họ làm, thả cho họ phụ trách, dù sai lầm chút ít cũng không sợ. Nhưng phải luôn tùy hoàn cảnh mà bày vẽ cho họ về phương hướng công tác, cách thức công tác, để cho họ phát triển năng lực và sáng kiến của họ. 2, Nâng cao - luôn tìm cách cho họ học thêm lý luận và cách làm việc. 3, Kiểm tra - thường xuyên kiểm tra để giúp họ rút kinh nghiệm, sửa chữa khuyết điểm, phát triển ưu điểm. 4, Cải tạo - khi họ sai lầm thì dùng cách thuyết phục giúp họ sửa chữa sai lầm. 5, Giúp đỡ - phải cho họ điều kiện sinh sống đầy đủ mà làm việc...6, Là nhà nước phải có biện pháp kiểm tra giám sát hoạt động của bộ máy nhà nước, cán bộ,công chức.

     Theo tư tưởng của Hồ Chí Minh, trong bộ máy nhà nước pháp quyền XHCN, việc kiểm tra, giám sát là yêu cầu khách quan. Nó giúp phát hiện mặt xấu, mặt tốt của chủ trương, chính sách; ngăn chặn khuyết điểm, biểu dương ưu điểm của cán bộ, theo dõi việc thi hành chính sách, pháp luật. Người nhấn mạnh: Muốn chống bệnh quan liêu, bệnh bàn giấy, muốn biết các nghị quyết có được thi hành không, thi hành có đúng không, muốn biết ai ra sức làm, ai làm qua chuyện, chỉ có một cách, là khéo kiểm soát. Kiểm soát khéo bao nhiêu khuyết điểm lòi ra hết, hơn nữa kiểm tra khéo về sau khuyết điểm bớt đi... 1. Có kiểm soát như thế mới biết rõ cán bộ và nhân viên tốt hay xấu. 2. Mới biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của các cơ quan. 3. Mới biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của các mệnh lệnh và nghị quyết. Người còn chỉ rõ: Muốn kiểm soát có kết quả tốt việc kiểm soát phải có hệ thống, phải thường làm...; người đi kiểm soát phải là người có uy tín và không phải cứ ngồi trong phòng giấy mà chờ người báo cáo, mà phải đi tận nơi, xem tận chỗ kết hợp kiểm soát từ dưới lên và từ trên xuống. Với tư tưởng đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định thanh tra, kiểm tra, giám sát trong nhà nước pháp quyền không chỉ là để xử lý vi phạm mà chủyếu là sửa chữa khuyết điểm, là tai mắt của trên, là người bạn của dưới.

     Quan điểm, tư tưởng của Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân thể hiện sự kết tinh tri thức, tinh hoa của nhân loại, là sự kết tinh chủ nghĩa Mác - Lênin và thực tiễn cách mạng Việt Nam. Bởi vậy, dù Bác đã đi xa, chúng ta luôn hướng về Người với những di sản vô giá Người đã để lại cho  muôn đời sau. Bởi vậy, chúng ta vẫn tiếp tục nghiên cứu, vận dụng đầy đủ, sáng tạo những di sản này góp phần xây dựng thành công nhà nước của chúng ta - nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân trong giai đoạn hiện nay.