Phong trào cách mạng theo đường lối của Đảng bắt đầu xuất hiện ở Phú Thọ từ thời kỳ Mặt trận dân chủ (1936 - 1939) như một số báo chí công khai của Đảng đã được lưu hành ở một số nơi trong tỉnh; hình thành vài tổ chức ái hữu, vận động đòi quyền dân chủ trong nhân dân ở thị xã Việt Trì (nay là thành phố Việt Trì), Phú Hộ (Phù Ninh), thị xã Phú Thọ, thị trấn Hưng Hóa (Tam Nông), Cát Trù - Thạch Đê (Cẩm Khê)... Nhận thấy Phú Thọ có vị trí hết sức quan trọng về kinh tế, chính trị, quân sự, lại được quần chúng tích cực hưởng ứng nên Xứ uỷ Bắc Kỳ đã cử nhiều cán bộ về tỉnh gây dựng cơ sở. Đáp ứng yêu cầu lãnh đạo đang đặt ra một cách cấp thiết, đồng thời có đủ điều kiện theo quy định, tháng 3 năm 1940, đồng chí Lương Khánh Thiện thay mặt Ban Thường vụ Xứ ủy Bắc kỳ quyết định thành lập Ban cán sự (tức Tỉnh uỷ Lâm thời) tỉnh Phú Thọ gồm 05 ủy viên và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng ủy viên trực tiếp phụ trách, chỉ đạo cơ sở, nhất là những nơi có vị trí quan trọng. Đồng chí Đào Duy Kỳ - Bí thư, phụ trách chung; đồng chí Hoàng Ngọc Chương - Ủy viên, phụ trách chi bộ Cát Trù - Thạch Đê; đồng chí Nguyễn Văn Dốc - Ủy viên, phụ trách chi bộ Nhà máy Bột giấy Việt Trì; đồng chí Trần Thị Minh Châu - Ủy viên, phụ trách công tác phụ vận và cơ sở Hiền Lương (Hạ Hòa); đồng chí Vương Văn Huống - Ủy viên, phụ trách cơ sở Phú Hộ và thị xã Phú Thọ. Hội nghị thành lập Ban Cán sự tỉnh được tổ chức tại nhà ông Nguyễn Văn Ngân - một gia đình cơ sở ở ấp Cẩm Sơn (thuộc xã Liên Hoa, huyện Phù Ninh). Đây là sự kiện hết sức quan trọng đã đánh dấu mốc về sự ra đời của Đảng bộ Phú Thọ và là sự kiện có ý nghĩa to lớn khẳng định bước trưởng thành về công tác xây dựng Đảng, về phong trào cách mạng tại Phú Thọ.

          Đảng bộ tỉnh Phú Thọ được thành lập, đây là mốc son chói lọi, khởi đầu cho những dấu ấn lãnh đạo, chỉ đạo bằng bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần đổi mới, sáng tạo… trong lịch sử đấu tranh cách mạng và dựng xây, phát triển của quê hương Phú Thọ suốt 83 năm qua.

          Ngay sau khi ra đời, Đảng bộ tỉnh đã nhanh chóng ổn định tổ chức, lãnh đạo nhân dân các dân tộc trong tỉnh vùng lên khởi nghĩa giành chính quyền, cùng với cả nước làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quân và dân Phú Thọ đã huy động tối đa sức người, sức của cho kháng chiến, góp phần đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn xâm lược của kẻ thù, mà đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

          Sau đại thắng mùa xuân năm 1975, Đảng bộ tỉnh đã lãnh đạo nhân dân Phú Thọ cùng cả nước bước vào giai đoạn cách mạng mới, khôi phục, phát triển đất nước sau chiến tranh; cùng với quân dân cả nước chiến đấu bảo vệ biên giới, bảo vệ độc lập, chủ quyền lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc, làm tròn nghĩa vụ quốc tế. Trong công cuộc đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ và nhân dân Phú Thọ đã cùng với nhân dân cả nước vượt qua khó khăn, thách thức, phát huy nội lực, khơi dậy tiềm năng, lợi thế, tăng cường thu hút đầu tư từ bên ngoài, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

          Từ một tỉnh nghèo, thuần nông, cơ sở hạ tầng đô thị thấp kém, công nghiệp, thương mại, dịch vụ phát triển chậm, cơ cấu kinh tế nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn, đến nay, kinh tế của Phú Thọ luôn duy trì tốc độ tăng trưởng cao. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2004 - 2018 đạt 8,77%; quy mô GRDP (giá hiện hành) tăng 07 lần, từ 8.183,5 tỷ đồng năm 2004 lên đến 57.351,7 tỷ đồng năm 2018; GRDP bình quân đầu người tăng 6,5 lần, từ 6,3 triệu đồng năm 2004 lên 40,8 triệu đồng năm 2018.

          Năm 2022 là năm có ý nghĩa quan trọng, tạo tiền đề thực hiện các mục tiêu của Kế hoạch 05 năm 2021 - 2025 đo đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX đề ra. Dù vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức, nhưng các cấp, ngành, địa phương đã thể hiện rõ quyết tâm ngay từ những ngày đầu, tháng đầu của năm, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp ổn định và phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội gắn với đảm bảo an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội. Chính vì vậy, tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh đã có những bước phục hồi mạnh mẽ, tiếp tục khởi sắc với nhiều chỉ tiêu quan trọng có mức tăng trưởng cao.

          Một trong những điểm sáng năm 2022 là tổng nguồn thu ngân sách nhà nước đạt 8.780 tỷ đồng, tăng 55,4%. Năm 2022 là năm thứ hai Phú Thọ tiếp tục quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện khâu đột phá cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư và kinh doanh. Trên cơ sở yêu cầu, nhiệm vụ trọng tâm năm, các cấp, các ngành đã tập trung chỉ đạo hoàn thành 33 nội dung, nhiệm vụ trọng tâm, đột phá nhiệm kỳ 2021 - 2025. Trong đó tập trung cụ thể hóa, ban hành các cơ chế, chính sách liên quan đến đất đai, đầu tư, cải cách hành chính, thu hút các nguồn lực, đẩy nhanh tiến độ đầu tư kết cấu hạ tầng trọng điểm, phát triển nguồn nhân lực. Hoàn thiện hồ sơ Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 trình Hội đồng thẩm định quốc gia, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; chỉ đạo rà soát quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021 - 2030; phê duyệt 40 đồ án quy hoạch các khu đô thị, du lịch; điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khu, cụm công nghiệp; hoàn thiện hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ chấp thuận hai khu công nghiệp Tam Nông, Hạ Hòa. Tỉnh đã tích cực đẩy nhanh tiến độ thực hiện, khởi công 12 dự án từ nguồn vốn bổ sung ngân sách Trung ương, thực hiện đồng loạt 19/19 dự án thuộc kế hoạch đầu tư công 2021 - 2025, nhất là 18 tuyến đường kết nối các khu công nghiệp, vùng nguyên liệu với các tuyến giao thông quốc gia, liên vùng, liên tỉnh. Chủ động phối hợp với Bộ Giao thông vận tải, thành phố Hà Nội, các tỉnh: Vĩnh Phúc, Hòa Bình, Yên Bái, Tuyên Quang để triển khai các dự án giao thông kết nối; hướng đến mục tiêu năm 2025 hoàn thành cơ bản các tuyến giao thông đối ngoại, kết nối với các tỉnh.

          Cải cách hành chính, xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số được đẩy mạnh, nhiều thủ tục hành chính được thực hiện thông qua môi trường điện tử, tạo thuận lợi hơn cho các tổ chức, công dân. Đặc biệt, môi trường đầu tư kinh doanh, năng lực cạnh tranh của tỉnh tiếp tục được cải thiện, đi vào thực chất. Chỉ số PCI xếp thứ 20/63 tỉnh, thành phố  - đây là năm thứ ba liên tiếp Phú Thọ tăng bậc và là lần đầu tiên vươn lên đứng đầu trong 14 tỉnh vùng trung du và miền núi phía Bắc); chỉ số PAPI xếp thứ 6/63 tỉnh, thành phố; chỉ số PAR Index xếp thứ 9/63 tỉnh, thành phố; chỉ số SIPAS xếp thứ 13/63 tỉnh, thành phố.

          Sản xuất công nghiệp phục hồi mạnh mẽ và tiếp tục là động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) ước tăng 12,4% so với cùng kỳ năm 2021. Một số ngành tăng cao như: Ngành sản xuất xe có động cơ tăng 55%; thiết bị điện tăng 29%; sản xuất sản phẩm phi kim loại khác tăng 23%; sản phẩm điện tử, máy vi tính và quang học tăng 18%.... Công nghiệp tăng trưởng kéo theo kim ngạch xuất, nhập khẩu đều tăng. Trong đó, xuất khẩu đạt 12,5 tỉ USD, tăng 48% (nằm trong tốp 10 của cả nước), giá trị nhập khẩu ước đạt 11,3 tỉ USD, tăng 32,5% so cùng kỳ.

          Các lĩnh vực văn hóa - xã hội của tỉnh tiếp tục phát triển, từng bước kết hợp hài hòa với tăng trưởng kinh tế. Sự nghiệp giáo dục và đào tạo phát triển ổn định, vững chắc. Việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 tiếp tục được thực hiện đúng lộ trình, 90,2% số trường học đạt chuẩn quốc gia. Hệ thống y tế tiếp tục được củng cố và phát triển; công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân được chú trọng. Công tác phòng, chống dịch bệnh, nhất là đại dịch COVID-19 được thực hiện chủ động hiệu quả. Hoạt động thể thao quần chúng được đẩy mạnh, thể thao thành tích cao giành được kết quả nổi bật. Tỉnh cũng đã tổ chức thành công Đại hội thể dục thể thao các cấp tỉnh Phú Thọ lần thứ IX năm 2022, các trận đấu bóng đá quốc tế (SEA Games 31, vòng loại U17 vô địch châu Á, giao hữu quốc tế U20)...

          Hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội tiếp tục được đầu tư xây dựng theo hướng hiện đại. Diện mạo từ đô thị đến nông thôn ngày càng đổi mới, tiến bộ. Đời sống nhân dân không ngừng được cải thiện, tỷ lệ hộ nghèo giảm 0,64%, hiện còn 5,24% hộ nghèo; chính sách xã hội được thực hiện đầy đủ, kịp thời; các hoạt động nhân đạo, từ thiện được chú trọng; thu nhập và chất lượng cuộc sống của nhân dân được nâng lên.

          Cùng với tập trung lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, Đảng bộ tỉnh Phú Thọ đã dành nhiều thời gian và công sức cho công tác xây dựng Đảng, coi đây là nhiệm vụ then chốt của Đảng bộ. Đến nay, Đảng bộ tỉnh Phú Thọ đã có 18 đảng bộ trực thuộc, 783 tổ chức cơ sở đảng, 5.482 chi bộ trực thuộc đảng ủy cơ sở với tổng số 105.425 đảng viên. Ở tất cả các cơ quan, đơn vị, trường học, cơ sở sản xuất kinh doanh từ tỉnh đến cơ sở, khu dân cư... đều có cấp ủy, đảng viên trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo. Tỉnh ủy và các cấp ủy đảng thường xuyên đổi mới công tác lãnh đạo, chỉ đạo, vừa bảo đảm tính toàn diện, vừa có trọng tâm, trọng điểm; phát huy dân chủ, tính sáng tạo, nhưng bảo đảm nguyên tắc, quy định của Đảng và quy chế làm việc; chú trọng xây dựng và triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách, các quy hoạch, định hướng lớn để tranh thủ tối đa thời cơ, vận hội mới; đồng thời tập trung giải quyết kịp thời, hiệu quả những vấn đề cấp bách, khó khăn, vướng mắc; đề cao vai trò, trách nhiệm, sức mạnh của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân; tăng cường kỷ luật, kỷ cương, kiểm tra, giám sát thực hiện nhiệm vụ của các cấp, các ngành.

          Với những thành tích đã đạt được trong 83 năm qua, tỉnh Phú Thọ đã được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Độc lập hạng Nhất (02 lần), Huân chương Sao vàng, Huân chương Hồ Chí Minh; đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân; nhiều tập thể, cá nhân được tặng và truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang, Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới và nhiều phần thưởng cao quý khác... Đây là nguồn cổ vũ, động viên và là nguồn sức mạnh to lớn để chúng ta tiếp tục nỗ lực phấn đấu vươn lên đạt được nhiều thành tích cao hơn nữa trong chặng đường tới.

          Có thể khẳng định, lịch sử 83 năm xây dựng và trưởng thành của Đảng bộ tỉnh Phú Thọ là những trang sử hào hùng, vô cùng vẻ vang. Trong từng giai đoạn lịch sử, phát huy truyền thống quê hương anh hùng, với trí tuệ, bản lĩnh và nghị lực kiên cường; với tinh thần chủ động, sáng tạo, Đảng bộ tỉnh đã khẳng định vai trò lãnh đạo, quyết định sự phát triển đi lên của tỉnh, đưa phong trào cách mạng phát triển. Đây là tài sản vô giá để các thế hệ cán bộ, đảng viên và nhân dân các dân tộc trong tỉnh gìn giữ và tiếp tục phát huy.

          Phát huy truyền thống 83 năm của Đảng bộ Phú Thọ, với sức mạnh đoàn kết và tiềm lực của tỉnh, sự cần cù của đồng bào các dân tộc trong tỉnh, Phú Thọ phấn đấu thực hiện thắng lợi mục tiêu tập trung thực hiện khâu đột phá về cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư và kinh doanh; chú trọng phát triển kinh tế gắn với phát triển văn hóa - xã hội, bảo vệ môi trường, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân; giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội; xây dựng Phú Thọ là tỉnh phát triển hàng đầu của vùng Trung du và miền núi phía Bắc.

          Tài liệu tham khảo:

          1. Đảng bộ tỉnh Phú Thọ: Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020 - 2025.

          2. Lịch sử Đảng bộ tỉnh Phú Thọ tập I (1939 - 1968).

         3. Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ, Báo cáo số 183/BC-UBND ngày 28/11/2022, Báo cáo đánh giá tình hình thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2022, phương hướng, nhiệm vụ năm 2023.