Là một hiện tượng tâm lý xã hội khá phổ biến trong đời sống xã hội, dư luận là hiện tượng tâm lý bắt nguồn từ một nhóm người về một vấn đề nào đó với những phán đoán, bình luận và thái độ của họ. Nếu dư luận được lan truyền rộng rãi, thu hút sự quan tâm của nhiều người thì trở thành dư luận xã hội. Công tác dư luận xã hội cần nắm bắt kịp thời, chính xác dư luận xã hội để phản ánh kịp thời, trung thực, đầy đủ, đây là căn cứ, dữ liệu quan trọng phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng và chính quyền. Dư luận xã hội cũng có mặt tích cực và tiêu cực. Nếu dựa vào nguồn thông tin xác thực thì dư luận trở thành thông tin hữu ích. Ngược lại, nếu dựa vào từ những thông tin sai, không chính xác thì sẽ gây bất lợi cho sự phát triển của xã hội, cho công tác quản lý.

     Xét về mặt tích cực, dư luận xã hội có áp lực mạnh mẽ đối với mọi cá nhân, tổ chức xã hội. Dư luận xã hội như đòn bẩy kích thích sự công minh, công bằng, chính nghĩa, tích cực, đồng thời phê phán, thôi thúc đào thải sự không chính nghĩa, hiện tượng tiêu cực trong xã hội, tạo sức ép của dư luận xã hội đối với các cá nhân có hành vi không chính đáng như: Biểu hiện suy thoái đạo đức, lối sống, làm ăn bất chính, hoặc ý định tham nhũng, tiêu cực... Tuy nhiên, bên cạnh tích cực còn có những tác động tiêu cực: Các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị trong và ngoài nước luôn lợi dụng những tin đồn để bóp méo, xuyên tạc sự thật, công kích, chống phá Đảng và Nhà nước nhằm chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc. Các thế lực đã rất tinh vi trong đưa các thông tin từ những thông tin đúng, gần với cách suy nghĩ của nhân dân, từ đó cài các thông tin không chính xác, lệch lạc, thiếu trung thực, bóp méo sự thật theo những ý đồ, mục đích xấu của chúng. Trong đó những thông tin xấu, không chính xác, không đúng là chủ yếu, có tác động rất tiêu cực đến tâm lý, dư luận xã hội, ảnh hưởng đến vai trò lãnh đạo của Đảng, đến việc thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ quan trọng của đất nước, của chế độ. Các thế lực thù địch với phương thức làm nhiễu thông tin, làm cho nhiều người nghi ngờ cả nguồn thông tin chính thống, dẫn đến tẩy chay cả những nguồn tin đúng đắn, là nguyên nhân chủ yếu làm xuất hiện các điểm nóng trong nhân dân. Mặt khác, việc định hướng dư luận xã hội có nơi, có lúc hiệu quả hạn chế, tạo ra những kẽ hở, “khoảng trống” để các thế lực thù địch, phản động lợi dụng, thúc đẩy quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và sự suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhân dân. Các thế lực thù địch lợi dụng để reo rắc thông tin sai, không chính xác mục đích lái dư luận theo chiều hướng tiêu cực. Điển hình như vấn đề về tôn giáo, một số chức sắc tôn giáocực đoan ra sức lôi kéo bà con giáo dân chống phá chính quyền, xuyên tạc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tạo nên những “điểm nóng” về an ninh, trật tự xã hội. Sự việc tranh chấp đất đai tại Đồng Tâm diễn ra từ năm 2017 đến năm 2020 cho thấy việc nắm bắt, lắng nghe, giải quyết, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, định hướng tư tưởng của nhân dân chưa kịp thời, sâu sát, do vậy đã dẫn đến những khoảng trống để các thế lực thù địch, cơ hội chính trị lợi dụng, xúi giục, kích động nhân dân, gây rối loạn trật tự an toàn xã hội.

     Trước tình hình đó, công tác định hướng dư luận xã hội giữ vai trò đặc biệt quan trọng, là nhiệm vụ thường xuyên của công tác tư tưởng của hệ thống chính trị các cấp. Nhiệm vụ, mục tiêu của định hướng dư luận xã hội làm thay đổi nhận thức, hành vi của các nhóm xã hội theo hướng tích cực, có lợi cho quốc kế dân sinh. Kết luận số 100-KL/TW ngày 18/8/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Đổi mới và nâng cao chất lượng công tác điều tra, nắm bắt, nghiên cứu dư luận xã hội” đã chỉ rõ mục đích, vai trò, ý nghĩa, nội dung của công tác nắm bắt dư luận xã hội. Để đáp ứng yêu cầu đất nước trong giai đoạn cách mạng mới, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Chú trọng nắm bắt, định hướng dư luận xã hội, bảo đảm thống nhất tư tưởng trong Đảng, đồng thuận cao trong xã hội”.

     Những năm qua, công tác nắm bắt dư luận xã hội nước ta có nhiều đổi mới, với những hình thức đa dạng, chất lượng được nâng lên, đã tập trung giải quyết các vấn đề dư luận quan tâm: Đó là phục hồi và phát triển kinh tế trong và sau đại dịch COVID-19; khắc phục xử lý ô nhiễm môi trường; xử lý những vụ việc tham nhũng, lãng phí, giải quyết những vấn đề về quản lý đất đai, khắc phục tệ nạn xã hội, về an sinh xã hội như nhu cầu về nhà ở, chính sách bảo hiểm xã hội, trợ cấp xã hội đào tạo nghề cho người lao động... Tuy nhiên, còn một số mặt hạn chế: Việc nắm bắt dư luận xã hội có lúc, có nơi còn chậm, thiếu kịp thời, chưa toàn diện, hiệu quả chưa cao... Việc định hướng dư luận xã hội còn chưa đáp ứng tốt yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước. Để nâng cao hiệu quả nắm bắt và định hướng dư luận xã hội, tạo sự thống nhất về tư tưởng và hành động trong nội bộ, sự đồng thuận trong nhân dân, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái thù địch, cần quan tâm một số giải pháp sau:

     Một là, nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền về tầm quan trọng của công tác nghiên cứu, nắm bắt, định hướng dư luận xã hội, coi đó là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, thường xuyên của cả hệ thống chính trị.

     Tăng cường công tác tổ chức tuyên truyền, quán triệt nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của công tác nắm bắt, định hướng dư luận xã hội. Tăng cường sự lãnh đạo sâu sát, kịp thời của Đảng, chính quyền, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị trong việc tham gia công tácnắm bắt, định hướngdư luận xã hội.Nâng cao năng lực hoạt động của bộ máy làm công tác dư luận xã hội. Phát huy vai trò nòng cốt của bộ phận làm công tác tuyên giáo và đội ngũ cộng tác viên dư luận xã hội ở các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp. Cần phát huy hơn nữa vai trò người đứng đầu trong nắm bắt và định hướng dư luận xã hội. Người đứng đầu cần nhanh nhạy, khách quan trong phân tích, đánh giá diễn biến tình hình tư tưởng, tâm trạng, nguyện vọng của các nhóm đối tượng để có biện pháp giải quyết đúng đắn, kịp thời. Mặt khác,cần nâng cao nhận thức, phát huy vai trò của cán bộ, đảng viên trong thực hiện nhiệm vụ nắm bắt, định hướng dư luận xã hội. Họ phải thực sự gương mẫu, phải tìm hiểu, lắng nghe nhân dân,  phải đi đầu trong tuyên truyền, vận động cho nhân dân nhận thức đúng đắn về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đồng thời,vạch trần âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch.  

     Hai là, tiếp tục đổi mới nội dung công tác nắm bắt, định hướng dư luận xã hội.

     Công tác nắm bắt dư luận xã hội phải tập trung bám sát các sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, chủ động, kịp thời nắm bắt, phân tích, phản ánh khách quan dư luận của các giai tầng xã hội. Trên cơ sở đó,dự báo và đề xuất giải pháp khả thi nhằm cung cấp thông tin, định hướng dư luận xã hội, góp phần đưa nghị quyết của Đảng vào thực tiễn cuộc sống. Công tác nắm bắt dư luận xã hội phải chú trọng đổi mới nội dung, phương thức nghiên cứu dư luận xã hội, coi trọng yêu cầu về mặt khoa học, tính chính xác, khách quan, toàn diện. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh vẫn còn phức tạp, cần nhanh chóng đổi mới, đa dạng hóa các hình thức, phương pháp điều tra, thăm dò dư luận xã hội, áp dụng các kỹ thuật tiên tiến, công nghệ mới trong nắm bắt, nhận diện, phân tích, dự báo, định hướng các luồng dư luận trong xã hội, thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ sở, của đất nước.

     Ba là, tăng cường mở rộng các hình thức định hướng tư tưởng dư luận xã hộị, tập trung vào một số hình thức trọng tâm.

     Thường xuyên đổi mới hình thức, phương pháp định hướng dư luận xã hội. Phát huy dân chủ, tăng cường đối thoại với người nghe; khắc phục tình trạng thông tin một chiều, áp đặt, thiếu tính thuyết phục. Vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức như: Thời sự, nói chuyện, tọa đàm, hội họp, trao đổi, báo chí… kết hợp với phương tiện, công nghệ hiện đại để tăng hiệu quả công tác định hướng dư luận xã hội. Khai thác, phát huy một số hình thức điển hình như: Phát huy vai trò, tiếng nói của thủ lĩnh trong xã hội, những người có uy tín, có sức ảnh hưởng lớn; Thông qua sinh hoạt, hội họp của các đơn vị, tổ chức, đây là hình thức có tác động trực tiếp, nhanh chóng, kịp thời, nhưng phạm vi lan tỏa hạn chế.

     Trong bối cảnh nền kinh tế số hiện nay, cần tập trung đầu tư khai thác các phương tiện truyền thông đại chúng và truyền thông xã hội như các ấn phẩm báo, bản tin, truyền hình, quảng cáo... với sự đóng góp quan trọng của công nghệ thông tin, các nền tảng mạng xã hội như: Facebook, Zalo, Youtube, Tiktok, Instagram… thực sự đem lại hiệu quả trong định hướng dư luận xã hội. Mặt khác, cần kiểm tra, phối hợp chặt chẽ với công ty chủ quản các nền tảng mạng xã hội, nhằm xóa, gỡ bỏ các trang có nội dung xuyên tạc, phản động, ngăn chặn, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật.

     Có thể khẳng định, việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội hiệu quả là một trong những biện pháp quan trọng, giúp cán bộ, đảng viên, nhân dân cập nhật chính xác, kịp thời về các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, hơn nữa còn tạo sức “đề kháng” trước những dư luận tiêu cực, tin đồn thất thiệt, tư tưởng phản động, góp phần quan trọng bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới. Làm tốt công tác định hướng dư luận xã hội theo hướng tích cực, khẳng định những thành tựu quan trọng của đất nước, khẳng định sự đúng đắn của đường lối lãnh đạo của Đảng, tính cách mạng, khoa học, thực tiễn của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đây là những luận cứ khoa học quan trọng để nước ta vững bước trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.