Đại đội thanh niên xung phong 915 được thành lập vào tháng 6 năm 1972, thuộc Đội 91 tỉnh Bắc Thái, nay là tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn, với 102 cán bộ, đội viên trong đó ba phần tư đội viên là nữ, nhiều người chưa lập gia đình, có chị còn chưa tròn 16 tuổi. Các anh chị, phần lớn là con em các dân tộc thiểu số quê ở huyện Na Ri, Chợ Đồn, Bạch Thông (tỉnh Bắc Kạn), huyện Đại Từ (tỉnh Thái Nguyên).

     Khi thành lập, Đại đội 915 làm nhiệm vụ sửa chữa, nâng cấp quốc lộ 1B đoạn từ cầu Gia Bẩy thuộc thành phố Thái Nguyên đến xã La Hiên thuộc huyện Võ Nhai. Sau đó, Đại đội sang đóng quân tại xã Linh Sơn, thành phố Thái Nguyên, làm nhiệm vụ phục vụ giao thông trên tuyến đường 16A từ Chùa Hang đi Trại Cau. Đây là tuyến đường vận chuyển vũ khí, lương thực, hàng hoá do các nước xã hội chủ nghĩa anh em viện trợ cho Việt Nam. Với vị trí trọng yếu này, đế quốc Mỹ thường xuyên cho máy bay bắn phá dữ dội hòng cắt đứt tuyến huyết mạch vận chuyển hàng hoá của ta. Mặc dù chứng kiến những thiệt hại và thương vong của bom đạn Mỹ, song cán bộ, đội viên Đại đội 915 luôn giữ vững tinh thần “Sống bám cầu đường, chết kiên cường bất khuất”.

     Trước tình thế gần 20.000 tấn lương thực và hàng hoá quốc phòng được viện trợ còn tồn đọng ở trung tâm thành phố Thái Nguyên, nếu không giải toả kịp thời, bị máy bay Mỹ phá huỷ thì tổn thất sẽ vô cùng to lớn. Ý thức chính trị cao độ từ yêu cầu, nhiệm vụ cấp bách, các anh các chị đều xung phong đi làm nhiệm vụ. Sáng sớm ngày 24/12/1972, dưới sự chỉ huy của Đội phó Đội 91 Nguyễn Thế Cương, 66 cán bộ, đội viên Đại đội 915 khẩn trương làm nhiệm vụ bốc xếp, giải toả hàng hoá. Nhiều anh, chị đã quên ăn, quên ngủ hăng say làm việc mặc cho máy bay Mỹ vẫn quần thảo liên tục. Trời đã chập tối, số lương thực, hàng hoá còn tồn đọng ở ga Lưu Xá cơ bản đã được giải toả, cả đơn vị còn chưa kịp ăn cơm dùng bữa cơm tối thì 6 tốp máy bay ném bom chiến lược B52 và máy bay chiến thuật Mỹ đã tiến vào đánh phá vào khu vực trọng điểm thuộc vùng công nghiệp phía Nam thành phố Thái Nguyên, nơi có cảng cạn ga Lưu Xá và nhà máy Gang Thép. Theo hiệu lệnh, cán bộ, đội viên thanh niên xung phong Đại đội 915 cùng Đội phó Đội 91 và hai thủ kho đã vào hai hầm trú ẩn song những trái bom oan nghiệt từ pháo đài bay B52 của đế quốc Mỹ trút xuống đã cướp đi sinh mạng của nhiều người dân trong đó có 60 cán bộ, đội viên thanh niên xung phong Đại đội 915, Đội 91 Bắc Thái. Sự hy sinh của 60 cán bộ, đội viên thanh niên xung phong Đại đội 915, Đội 91 Bắc Thái là tổn thất lớn nhất ở mặt trận hậu phương của lực lượng thanh niên xung phong trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

     Sự hy sinh anh dũng của 60 cán bộ, đội viên thanh niên xung phong Đại đội 915, Đội 91 Bắc Thái vào đêm Noel năm 1972 đã thổi bùng lên ngọn lửa căm thù đế quốc Mỹ xâm lược của người dân “đất thép”, thôi thúc quyết tâm chiến đấu từ mặt trận hậu phương. Lưu Xá trở thành một địa danh gắn với lịch sử chiến đấu và phục vụ chiến đấu của lực lượng thanh niên xung phong, một biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng ở miền Bắc xã hội chủ nghĩa.

     Đảng, Nhà nước ta đã phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho Đại đội thanh niên xung phong 915; Tổ quốc đã ghi công các liệt sỹ thanh niên xung phong Đại đội 915; nhân dân địa phương đã xây dựng nhà tưởng niệm, lập bia lưu danh truyền thống. Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch cấp bằng công nhận Địa điểm lưu niệm các thanh niên xung phong Đại đội 915 hy sinh tại Lưu Xá, phường Gia Sàng, thành phố Thái Nguyên là Di tích lịch sử quốc gia.

     Hiện nay, để tiếp nối, phát huy truyền thống cách mạng, giáo dục thể hệ trẻ, Đảng, Nhà nước, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên đã và đang tiếp tục quan tâm đầu tư, xây dựng Khu di tích qua các công tác sưu tầm, bảo quản hệ thống tư liệu, hiện vật ghi dấu chứng tích anh hùng và đón đồng bào, du khách tới dâng hương, tham quan. Bảo tàng Thái Nguyên đã dày công sưu tầm, trưng bày gần 350 hiện vật, tài liệu, tư liệu tại Nhà trưng bày trong Khu di tích nhằm tái hiện cuộc sống khó khăn, chiến đấu gian khổ, hy sinh anh dũng của 60 thanh niên xung phong. Những tài liệu, hiện vật đã tạo ra niềm xúc động lớn đối với thân nhân các liệt sỹ và du khách thập phương. Khu di tích Thanh niên xung phong Đại đội 915 hy sinh tại Lưu Xá đều là điểm đến đầu tiên trong ba tuyến du lịch từ thành phố Thái Nguyên tới các địa chỉ cách mạng, danh lam thắng cảnh thuộc tỉnh Thái Nguyên.

     Được tới thăm và dâng hương tri ân các Anh hùng liệt sỹ đã hy sinh vì nền độc lập, tự do của dân tộc trong bối cảnh đất nước ta đạt được nhiều thành tựu to lớn trên nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, hội nhập tích cực, chủ động, sâu rộng với thế giới; đời sống vật chất, tinh thần của nhiều người có công với cách mạng và thân nhân đã được quan tâm, nâng cao hơn trước, chúng tôi càng ý thức sâu sắc hơn nữa trách nhiệm công dân, trách nhiệm của người cán bộ, công chức, viên chức. Chuyến đi cũng giúp cho học viên có điều kiện thu nhận thêm các kiến thức thực tiễn, làm giàu thêm vốn tri thức, văn hoá, bồi đắp lòng yêu nước, tự hào dân tộc. Chúng tôi nguyện ra sức học tập, rèn luyện, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức cách mạng, không ngừng học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, phấn đấu đạt kết quả cao, hoàn thành xuất sắc khoá học cao cấp lý luận chính trị tại ngôi trường Đảng mang tên Bác Hồ kính yêu.

Một số hình ảnh tư liệu, hiện vật được trưng bày tại Khu di tích:

Ảnh: Tái hiện lại công việc của cán bộ, đội viên Đại đội 915

Ảnh: Tái hiện lại cảnh sinh hoạt, làm việc của cán bộ, đội viên Đại đội 915

Ảnh: Cô giáo chủ nhiệm và học viên Lớp cao cấp LLCT K73.A03 Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tham quan, dâng hương tại Khu Di tích