Sau khi ký hiệp ước với nước Đức, nước Nga có một nền hòa bình, nhưng nền hòa bình đó lại rất mong manh, nước Nga gặp nhiều khó khăn và phức tạp cả về kinh tế lẫn chính trị. Nhiệm vụ đặt ra lúc này, Lênin đã nhấn mạnh: Giành chính quyền đã khó nhưng giữ được chính quyền còn khó hơn nhiều. Đảng Bôn-sê-vích Nga đã giao cho Lênin viết tác phẩm “Những nhiệm vụ trước mắt của Chính quyền Xôviết”.

     Tác phẩm đã đề cập đến nhiều vấn đề quan trọng như: Kinh tế, chính trị, triết học, chủ nghĩa xã hội khoa học, về Đảng Cộng sản... Dù ở góc độ nào, thì nội dung tư tưởng chủ đạo của tác phẩm “Những nhiệm vụ trước mắt của Chính quyền Xôviết” là đã nêu lên đường lối lãnh đạo của Đảng Cộng sản Bôn-sê-vích trong điều kiện lịch sử rất cụ thể. Đường lối đó thể hiện những quan điểm rõ ràng, nhất quán của Đảng Cộng sản Nga (b) trong việc giải quyết những nhiệm vụ trước mắt, mà cả hướng tới những nhiệm vụ lâu dài về tổ chức quản lý đất nước, xây dựng và phát triển kinh tế xã hội chủ nghĩa. Cụ thể:

     Một là, tổ chức quản lý đất nước trở thành nhiệm vụ chủ yếu, lâu dài của thời kỳ quá độ xây dựng chủ nghĩa xã hội.

     Trong điều kiện mới giành được chính quyền, trình độ lao động của người Nga còn thấp kém so với các nước tiên tiến, kỷ luật lao động chưa cao, còn tồn tại những tàn tích của chế độ nông nô. Muốn giành được thắng lợi hoàn toàn trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, nhà nước Cộng hòa Xôviết phải học những cách làm đặc biệt đó, những phương pháp hợp lý nhất như kiểm kê, kiểm soát, tiếp thu những thành quả quý giá nhất trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật mà chủ nghĩa tư bản để lại (chứ không phải là tiếp thu mọi cái). Thực hiện triệt để về các nguyên tắc quản lý của Chính quyền Xôviết, chú ý đến đặc điểm của thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản đi lên chủ nghĩa xã hội. Tổ chức thi đua xã hội chủ nghĩa để nâng cao năng suất lao động, khi cần thiết phải dùng cả những biện pháp cưỡng bức đối với các phần tử tư sản, với mục đích đem lại hiệu quả cao nhất trong sản xuất, phân phối và trao đổi sản phẩm xã hội chủ nghĩa.

     Hai là, thực hiện chuyên chính vô sản.

     Trong tác phẩm này, Lênin cho rằng, nguyên tắc trong nhận thức phải hiểu rõ tính tất yếu, mục đích và thực chất của chuyên chính vô sản và dân chủ xã hội chủ nghĩa.

     Lênin cho rằng, “Chuyên chính là một danh từ có ý nghĩa lớn. Và những danh từ có ý nghĩa lớn thì không nên tùy tiện nói bừa bãi. Chuyên chính là một chính quyền sắt, có dũng khí cách mạng và nhanh chóng, thẳng tay khi cần trấn áp bọn bóc lột cũng như bọn lưu manh. Thế mà chính quyền ta lại quá hiền thấy nó giống thạch hơn là giống sắt”[1].

     Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, theo Lênin, được biểu hiện qua một số nhiệm vụ sau:

     Thứ nhất, các cử tri đều là nhân dân lao động, bị bóc lột, còn giai cấp tư sản thì bị loại ra, tất cả những người nghèo khổ, không trừ một ai đều có thể tham gia quản lý nhà nước.

     Thứ hai, mọi thủ tục và những hạn chế có tính chất quan liêu đều bị xóa bỏ, quần chúng tự quyết định lấy thể thức và thời hạn bầu cử.

     Thứ ba, các tổ chức chính trị xã hội dưới sự lãnh đạo của đảng cũng đều phải triệt để thực hiện chuyên chính với kẻ thù, với bọn bóc lột, đồng thời không ngừng củng cố mối quan hệ với quần chúng lao động, đoàn kết chặt chẽ với họ để cùng tiến hành xây dựng xã hội, xã hội chủ nghĩa.

     Ba là, vai trò lãnh đạo của đảng cộng sản trong công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa.

     Trong tác phẩm, Lênin nêu rõ rằng, tất cả chính đảng vô sản chân chính và có trọng trách đối với tương lai đều có nhiệm vụ:

     Thứ nhất, thuyết phục đa số nhân dân thấy được sự đúng đắn của cương lĩnh và sách lược của mình.

     Thứ hai, giành lấy chính quyền, đập tan sự phản kháng và diệt tận gốc giai cấp bóc lột.

     Thứ ba, nhiệm vụ tổ chức, xây dựng và quản lý đất nước theo chủ nghĩa xã hội.

     Đó là những nhiệm vụ tổ chức và quản lý cơ bản được đặt ra khi giai cấp vô sản đã giành được chính quyền thiết lập chế độ xã hội mới.

     Tất cả các vấn đề Lênin trình bày trong tác phẩm là những vấn đề mang tính quy luật khách quan chẳng những đối với Đảng Cộng sản (b), nước Nga Xôviết thời bấy giờ mà còn đối với tất cả các Đảng Cộng sản, các nước đang bước vào thời kỳ quá độ xây dựng chủ nghĩa xã hội, trong đó có Việt Nam hiện nay.

     Việt Nam hiện nay đang tập trung phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và mở cửa hội nhập quốc tế đồng nghĩa với đó là nền kinh tế Việt Nam cũng đang xuất hiện rất nhiều vấn đề mới nảy sinh. Chính vì vậy, việc nghiên cứu, vận dụng sáng tạo những vấn đề được Lênin nêu trong tác phẩm theo tinh thần thực sự dân chủ đúng với nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin thì sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta nhất định sẽ thành công.

     Việc đổi mới kinh tế đồng thời gắn với đổi mới toàn diện của đất nước; đổi mới phải đặt trong bối cảnh điều kiện Việt Nam, với xu thế toàn cầu hóa, hội nhập và phát triển... Khắc phục tụt hậu và chệch hướng, phân hóa giàu nghèo, tệ quan liêu, nạn tham nhũng, các tệ nạn xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái... Về vai trò lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với sự phát triển đất nước. Học tập mô hình quản lý sản xuất, quản lý, học tập các chuyên gia tư sản để đẩy nhanh phát triển kinh tế. Học tập tư bản nhưng phải tuân theo nguyên tắc chính trị của Đảng Cộng sản và Nhà nước xã hội chủ nghĩa, chứ không phải học tập tư bản để đi theo chủ nghĩa tư bản.

     Bám sát vào hai nhiệm vụ chính của nhà nước chuyên chính vô sản, là cương quyết trấn áp lực lượng phản cách mạng, quấy rối, xuyên tạc và các phần tử hủ bại làm rối loạn tình hình chính trị - xã hội, và đồng thời tổ chức tuyên truyền, vận động toàn dân xây dựng Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Có thái độ ứng xử linh hoạt trong mọi tình huống, lợi dụng mâu thuẫn trong hàng ngũ của địch; có thể thỏa hiệp hoặc nhượng bộ khi cần thiết; biết rút lui tạm thời và biết chiến thắng khi cần thiết; sử dụng triệt để những thành tựu về khoa học công nghệ của chủ nghĩa tư bản nhằm phục vụ cho việc phát triển kinh tế.

     Học tập, vận dụng quan điểm của Lênin về kiểm kê, kiểm soát trong sản xuất và phân phối sản phẩm là vô cùng cần thiết và cấp bách, nhằm không ngừng nâng cao năng suất lao động, khắc phục, hạn chế, ngăn ngừa, các tệ nạn, tiêu cực như tham nhũng, hối lộ, buôn lậu, gian lận thương mại... không đáng có trong xã hội.

     Giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và tăng cường kỷ luật lao động, giữ nghiêm kỷ cương phép nước. Đây là một yêu cầu thường xuyên vừa có tính trước mắt vừa có tính lâu dài của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

     Đẩy mạnh hơn nữa công tác thi đua, theo cách làm của Lênin, chú trọng mặt chất lượng, nội dung của thi đua ở mọi khâu, mọi lúc, mọi nơi, trên các lĩnh vực của đời sống xã hội là động lực cho phát triển sản xuất, tăng năng suất lao động. Phát huy tính ưu việt của thi đua vượt trội mang bản chất xã hội chủ nghĩa, mặt khác động viên, khuyến khích sự cạnh tranh lành mạnh trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Không ngừng phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tham gia tích cực vào quản lý nhà nước, tich cực hăng hái trong lao động sản xuất, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

     Tác phẩm "Những nhiệm vụ trước mắt của Chính quyền Xôviết của Lênin" chứa đựng nhiều nội dung to lớn, có ý nghĩa sâu sắc cả về lý luận và thực tiễn đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.