Đối với công tác khuyến học, khuyến tài phải luônhướng dẫn, khích lệ, động viên, giúp đỡ mọi người cùng nhau thúc đẩy học tập; vận động các nguồn lực để tạo điều kiện và cơ hội cho mọi người được học tập, học thường xuyên, học suốt đời, học chữ, học nghề, học để biết, để làm việc, để làm người, để chung sống và phát triển trong cộng đồng, góp phần xây dựng cả nước trở thành một xã hội học tập. Đồng thời phải luôn thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và xác định tự học, học thường xuyên, học suốt đời là một nội quan trọng cần được đặt lên hàng đầu trong các hoạt động khuyến học. Vì theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Sự học là vô cùng”, “thế giới tiến bộ không ngừng, ai không học là lùi”, “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời. Suốt đời phải gắn liền lý luận với công tác thực tế. Không ai tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi” (Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2000, tập 8, trang 215).

 Học tập, làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh: Ai cũng được học và ai cũng phải học; học thường xuyên, lấy tự học làm cốt; học phải đi đôi với hành, học mà không hành thì học vô ích, hành mà không học thì hành không trôi chảy, học không bao giờ cùng, học mãi tiến bộ mãi, càng tiến bộ mãi càng phải học thêm – học suốt đời..Đẩy mạnh việc học tập, học suốt đời và tự học của từng cá nhân, cả cộng đồng đối với sự phát triển, nhất là trong điều kiện đổi mới toàn diện đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nếu không thực sự nỗ lực và thường xuyên học tập thì chúng ta sẽ bị tụt hậu, và trên thực tế chúng ta đang tụt hậu. Do đó, xây dựng xã hội học tập, học tập thường xuyên, họcsuốt đời là một trong những chiến lược then chốt của Đảng, Nhànước ta trong tiến trìnhđổi mới sự nghiệp giáo dục đào tạovà được thể hiện trong nhiều văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng – trong phương hướng, nhiệm vụ đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, tiếp tục xác định: “Hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập” (Văn kiện Đại hội XII của Đảng, trang 116).

Thường xuyên học tập, học suốt đời và tự học được xác định là “giá trị cốt lõi” của một xã hội học tập. Xã hội học tập, học tập thường xuyên, học tập suốt đời và tự giác học tập thực sự là giải pháp hữu hiệu nhất để hoàn thiện nhân cách, năng lực, trách nhiệm cá nhân của mỗi người và trách nhiệm của cả cộng đồng đối với quá trình xây dựng, phát triển kinh tế – xã hội và bảo vệ đất nước. Tất cả chúng ta (cán bộ, đảng viên, mọi người dân) cần nhận thức sâu sắc về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc xây dựng xã hội học tập, do đó phải thường xuyên học tập, học tập suốt đời và phải luôn gương mẫu tự giác học tập, học mọi nơi mọi lúc, học đi đôi với hành.

Tự giác và thường xuyên học tập, học tập suốt đời, bắt đầu từ việc hình thành và nuôi dưỡng tư duy và nhận thức tích cực. Đó chính là niềm tin bên trong, rằng “chúng ta có khả năng học thêm nữa, học thêm mãi” và học không ngừng nghỉ. Đó hoàn toàn là niềm tin có căn cứ khoa học về năng lực và tâm lý xã hội – con người. Những người với tư duy tích cực và quan điểm phát triển luôn tin tưởng rằng: họ có thể tiến bộ hơn, hoàn thiện hơn bằng cách nỗ lực học tập, học hỏi thường xuyên, suốt đời và không ngừng rèn luyện bản thân (với ý chí quyết tâm, kiên trì và bền bỉ). Và để làm bất cứ việc gì (những việc hữu ích) cũng đều phải học: cầm cây chổi quét nhà cũng phải học, xả rác cũng phải học (những việc làm tưởng chừng “đơn giản, nhỏ bé” này, nhưng lại có ý nghĩa và tác dụng vô cùng to lớn đối với việc bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống – cần phải được nhìn nhận và ứng xử đích thực là “văn hóa xả rác – văn hóa bảo vệ môi trường”), đi ra đường cũng phải học; điều khiển phương tiện giao thông, máy bay, tàu thủy cũng phải học; làm lãnh đạo, quản lý cũng phải học... Nói tóm lại, làm bất cứ việc gì cũng phải học; và để hội nhập, phát triển thì càng phải tích cực, nỗ lực và quyết tâm học tập hơn bao giờ hết.

Ông cha ta đã từng đúc kết “học ăn, học nói, học gói, học mở”, “ăn vóc học hay”, “tiên học lễ, hậu học văn”, “học thầy không tầy học bạn”, “đi một ngày đàng, học một sàng khôn” …. Đó là đạo lý mà ngày nay chúng ta phải có trách nhiệm phát huy, đồng thời đưa nội hàm thời đại vào trong từng ý nghĩa nhân văn “của sự học” mà ông cha ta đã đúc kết. Theo ý nghĩa đó, không phải và không chỉ có ngồi trong lớp mới là học (tất nhiên, nền tảng tri thức, nhất là những kiến thức phổ thông ban đầu, kiến thức cơ bản chúng ta tiếp thu được từ trường học, từ nền giáo dục nước nhà - đó thực sự là nền tảng vững chắc cho nhận thức và tư duy tích cực). Trên nền tảng nhận thức có được từ sự giáo dục của gia đình và nhà trường: rất nhiều điều hữu ích chúng ta học được từ quần chúng nhân dân, từ bạn bè, đồng nghiệp, từ xã hội, từ trải nghiệm cuộc sống….., và từ chính sự nỗ lực rèn luyện của bản thân.

Đối với cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức cần phải thấm nhuần sâu sắc, học tập và làm theo lời dạy của Bác Hồ kính yêu: “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại. Muốn đạt được mục đích thì phải cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”. Theo đó, trước hết, cán bộ, đảng viên cần nhận thức đúng thứ tự sắp xếp trong lời dạy của Bác: “học để làm việc, làm người, (rồi mới đến) làm cán bộ”. Như vậy, để làm được việc thì phải học – theo đúng nghĩa “học việc” và làm việc gì cũng phải học. Và như thế, nếu không học thì sẽ không làm được việc và cũng không làm được việc gì. Để “làm người, làm cán bộ” thì càng phải không ngừng học tập, tự rèn luyện nhân cách, tu dưỡng đạo đức cách mạng và nâng cao năng lực thực thi nhiệm vụ, công vụ. Hai là, phải luôn ghi nhớ và thực hành ý thức chính trị, ý thức trách nhiệm của người cán bộ, đảng viên: “Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”. Phải biết luôn đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc, lợi ích của người dân lên trên lợi ích cá nhân; phải nâng cao ý thức phục vụ nhân dân trong thực thi nhiệm vụ, công vụ. Ba là, trong các yêu cầu (về năng lực, phẩm chất), từ “cần” (chuyên cần, chăm chỉ, siêng năng) được Bác đặt lên hàng đầu. Theo cách diễn đạt này – không chỉ có siêng năng làm việc, mà ngay cả việc học tập của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức cũng phải thường xuyên, chuyên cần, chăm chỉ, suốt đời và “lấy tự học làm cốt”. Tất nhiên, đồng thời với chuyên cần lao động, làm việc và học tập, cũng phải luôn luôn “thực hành tiết kiệm, chống lãng phí”, “liêm khiết – không quan liêu tham nhũng”, “phải chính trực, khách quan, vô tư, trong sáng, không tư lợi cá nhân”… thì mới “đạt được mục đích”, mới xứng đáng là người cán bộ, đảng viên. 

Ngày nay, xây dựng xã hội học tập theo tư tưởng Hồ Chí Minh về tự học, học thường xuyên, học suốt đời đã thực sự trở thành chìa khóa quan trọng để thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, nâng cao năng suất lao động, hiệu quả làm việc, chất lượng cuộc sống, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Đảng và Nhà nước ta, trong quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt, sự chỉ đạo sát sao để thực hiện chủ trương, chính sách xây dựng, phát triển xã hội học tập và học tập suốt đời. Trong đó coi trọng “xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho đất nước”, “xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành mục tiêu của chiến lược phát triển. Đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; tạo môi trường và điều kiện để phát triển nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật” (Văn kiện Đại hội XII của Đảng, trang 116, 126, 127).

Từ giác độ trách nhiệm công dân, trước hết là trách nhiệm của cán bộ, đảng viên đối với công tác khuyến học, khuyến tài, cũng như trách nhiệm nêu gương về ý thức, tinh thần tự giác học tập - vấn đềrất căn bản và cốt lõi, đó là: Để thực hiện mục tiêu “xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho đất nước”, “xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện”, đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện đất nước và hội nhập quốc tế; đồng thời với “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo”, “xây dựng xã hội học tập”, thì mỗi người dân Việt Nam (trước hết là cán bộ, đảng viên phải gương mẫu đi đầu) cần phải nỗ lực học tập, tự học tập và nghiêm túc, nghiêm khắc tự rèn luyện bản thân hơn nữa. Xác định học tập suốt đời, thường xuyên học tập và tự học vừa là trách nhiệm, vừa là quyền lợi. Do đó phải chăm lo học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ (để làm việc hiệu quả hơn); quyết tâm học tập và thực hành ngoại ngữ, tin học, nâng cao năng lực, khả năng ứng dụng khoa học công nghệ (để đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới, chủ động và tích cực hội nhập – đây vẫn là một trong những khâu hạn chế, khâu yếu trong năng lực thực thi nhiệm vụ, công vụ của đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức hiện nay); phải thường xuyên học tập lý luận (để giữ vững niềm tin và nâng cao bản lĩnh chính trị). Lười học lý luận chính trị - là một trong những biểu hiện của sự suy thoái mà Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII đã chỉ ra. Vì vậy, thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao kiến thức lý luận cũng chính là thiết thực học tập, làm theo lời dạy của Bác: “Đảng phải chống cái thói xem nhẹ học tập lý luận. Vì không học lý luận thì ý chí kém kiên quyết, không trông xa thấy rộng, trong lúc đấu tranh dễ lạc phương hướng, kết quả là “mù chính trị”, thậm chí hủ hóa, xa rời cách mạng” (Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2011, tập 5, trang 280). Do đó phải kiên quyết đấu tranh với những nhận thức sai lệch về ý nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị, lười học tập Chủ nghĩa Mác – Lênin, chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Cùng với học tập chuyên môn nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học, lý luậnchính trị, thì cán bộ, đảng viên phải luôn tự rèn luyện, tu dưỡng đạo đức lối sống;ngăn chặn, đẩy lùi các biểu hiện suy thoái, tiêu cực, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Và như thế, với ý nghĩa đích thực của tự rèn luyện bản thân - rèn luyện ngay trong việc học tập: tự học, thường xuyên học – học “để làm việc, làm người, làm cán bộ”, chúng ta đã có những đóng góp tích cực và thiết thực cho công cuộc xây dựng xã hội học tập và thực hành học tập suốt đời.

Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập, toàn Đảng, toàn dân ta đã và đang phấn đấu học tập, làm theo tấm gương sáng ngời của Bác. Tự giác học tập, học thường xuyên, học suốt đời; học để biết, để làm việc, để làm người, để góp phần xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước. Tinh thần đó phải trở thành ý chí quyết tâm và được hình thành, nuôi dưỡng, phát triển từ trong phong trào xây dựng “gia đình học tập”, “dòng họ học tập”, “cộng đồng học tập”, “cơ quan, đơn vị học tập”, …. và từng cá nhân phải luôn tự giác học tập, học đi đôi với hành, để tích cực góp phần thúc đẩy công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng cả nước trở thành một “xã hội học tập”, thiết thực góp phầnthực hiện thắng lợi mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng văn minh”.