QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG VÀ THẨM QUYỀN CỦA CÔNG AN XÃ CHÍNH QUY

Một là, quy định về xây dựng lực lượng Công an xã chính quy:

Ngày 31/3/2021, Chính phủ ban hành Nghị định số 42/2021/NĐ-CP quy định việc xây dựng Công an xã, thị trấn chính quy (gọi chung là Công an xã chính quy). Nghị định này quy định về vị trí, thẩm quyền quyết định của tổ chức Công an xã chính quy, lộ trình thực hiện; quan hệ công tác, điều kiện bảo đảm hoạt động của Công an xã chính quy; trách nhiệm của các bộ, ngành; Ủy ban nhân dân các cấp trong xây dựng Công an xã chính quy; trong đó có 3 điểm cơ bản là:

- Không được tăng biên chế khi xây dựng Công an xã chính quy

Công an xã chính quy là Công an cấp cơ sở, bố trí ở các đơn vị hành chính xã, thị trấn, thuộc hệ thống tổ chức của Công an nhân dân; làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc ở địa bàn xã, thị trấn (Điều 2).

Xây dựng Công an xã chính quy phải đảm bảo nguyên tắc: bảo đảm không tăng biên chế của Bộ Công an đến năm 2021, có lộ trình và phù hợp với tình hình thực tế của địa phương; xây dựng Công an xã chính quy tại các địa bàn trọng điểm, phức tạp về an ninh, trật tự, tiến tới thực hiện thống nhất trong toàn quốc (Điều 4).

- Thẩm quyền quyết định tổ chức Công an xã chính quy và lộ trình xây dựng Công an xã chính quy

+ Thầm quyền quyết định tổ chức Công an xã chính quy thuộc về Bộ trưởng Bộ Công an. Giám đốc Công an cấp tỉnh trao đổi, thống nhất với Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện trước khi báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình Bộ trưởng Bộ Công an quyết định tổ chức Công an xã chính quy; bảo đảm ở mỗi xã, thị trấn có các chức danh: Trưởng Công an, Phó trưởng Công an, Công an viên (khoản 1, khoản 2 Điều 6).

+ Trước ngày 30/6/2021 phải hoàn thành việc tổ chức Công an xã chính quy ở các xã, thị trấn trọng điểm, phức tạp về an ninh, trật tự; các xã, thị trấn còn lại trong toàn quốc hoàn thành việc tổ chức Công an xã chính quy trước ngày 30/6/2022 (khoản 3 Điều 6).

+ Đối với xã, thị trấn đã tổ chức Công an chính quy, những trường hợp Công an xã bán chuyên trách được Ủy ban nhân dân các cấp đồng ý tiếp tục sử dụng tham gia bảo đảm an ninh, trật tự ở cơ sở thì được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của Pháp lệnh Công an xã cho đến khi có văn bản quy phạm pháp luật khác (khoản 1 Điều 12).

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định về số lượng, mức phụ cấp đối với Công an xã bán chuyên trách khi tiếp tục được sử dụng tham gia bảo đảm an ninh, trật tự ở cơ sở từ ngân sách nhà nước; quyết định chi hỗ trợ thôi việc đối với Công an xã bán chuyên trách kết thúc nhiệm vụ mà không bố trí sắp xếp được công tác khác hoặc không tiếp tục tham gia bảo đảm an ninh, trật tự ở cơ sở theo các quy định hiện hành, phù hợp với khả năng ngân sách của địa phương; trong trường hợp địa phương không bố trí được nguồn ngân sách thì trung ương sẽ bổ sung kinh phí cho địa phương thực hiện theo Luật Ngân sách nhà nước (khoản 2 Điều 12).

- Kinh phí về cơ sở vật chất và hoạt động của Công an xã chính quy

Kinh phí bảo đảm về cơ sở vật chất và hoạt động của Công an xã chính quy do ngân sách nhà nước đảm bảo và được sử dụng trong dự toán ngân sách nhà nước hàng năm của Bộ Công an và các bộ, cơ quan trung ương, các địa phương theo quy định về phân cấp ngân sách nhà nước hiện hành. Việc quản lý, sử dụng kinh phí từ ngân sách nhà nước thực hiện theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công và các văn bản hướng dẫn thi hành (Điều 8).

Hai là, quy định về tăng thẩm quyền đối với Công an xã chính quy:

Điều 9 Pháp lệnh Công an xã năm 2008 đã quy định nhiều nhiệm vụ, quyền hạn của Công an xã trong bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc ở địa bàn xã, tuy nhiên, đối với việc tham gia vào hoạt động tố tụng hình sự thì vai trò, quyền hạn của Công an xã còn có điểm hạn chế, bất cập. Theo đó, Công an xã chỉ có chức năng tiếp nhận tin tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản, lấy lời khai ban đầu của người bị hại, người biết vụ việc, bảo vệ hiện trường, kiểm tra người, đồ vật, giấy tờ tùy thân… Sau đó phải chuyển ngay hồ sơ, tài liệu, vật chứng, thông tin thu thập được cho cơ quan cấp trên trực tiếp. Quy định này có thể dẫn đến việc Công an xã phân loại chưa thực sự chính xác hoặc không kịp thời phân loại, giải quyết kịp thời ngay từ cơ sở những vụ án, vụ việc liên quan đến an ninh trật tự, nhất là trong bối cảnh tình hình dịch bệnh Covid-19 phức tạp như hiện nay [2]. Việc bổ sung quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự theo hướng tăng thẩm quyền kiểm tra, xác minh sơ bộ tin báo, tố giác về tội phạm đối với Công an xã là cần thiết. Do vậy, Điều 1 Luật số 02/2021/QH15 ngày 12/11/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự đã sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 146 như sau:

Bên cạnh đó, Điều 2 Luật số 02/2021/QH15 cũng sửa đổi, bổ sung Điều 44 Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự số 99/2015/QH13 theo hướng này, cụ thể: 

Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo các tài liệu, đồ vật có liên quan cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.

Như vậy, các quy định liên quan đến tăng thẩm quyền đối với Công an xã chính quy đã được sửa đổi, bổ sung đồng bộ. Công an xã chính quy đã được bổ sung thêm thẩm quyền kiểm tra, xác minh sơ bộ tố giác, tin báo về tội phạm trước khi chuyển cơ quan điều tra. Đồng nghĩa, Công an xã chính quy cũng sẽ có thẩm quyền tương đương với Công an phường, thị trấn hoặc Đồn Công an. Do vậy, quy định này được thi hành giúp tăng cường vai trò của Công an xã chính quy, đồng thời kịp thời giảm tải khối lượng công việc hiện đang rất lớn cho Cơ quan điều tra Công an cấp huyện, giải quyết khó khăn, vướng mắc cấp bách trong hoạt động điều tra hình sự do diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid -19 từ địa bàn cấp cơ sở.

* Chú thích:

[1] Tạp chí Cộng sản, Trung tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an, Xây dựng lực lượng công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng. Ngày đăng: 12/9/2021.

[2] Công an nhân dân Online, Tăng quyền cho công an xã để phòng, chống tội phạm hiệu quả hơn. Ngày đăng: 26/10/2021.